Astronomia
Budowa wszechświata:
- gwiazdy- są to ciała niebieskie świecące światłem własnym np. słonce
- księżyce- ciała niebieskie świecące światłem odbitym, krążące wokół planet np. Księżyc
- planetoidy- bardzo małe ciała krążące wokół słońca
- meteroidy- cała niebieskie (okruchy) wpadają do atmosfery, niektóre docierają do Ziemi jako meteoryty
- komety- ciała niebieskie krążące wokół słońca po bardzo dużych orbitach, zbudowane ze skal i lodu. Podczas zbliżania się do słońca lód się topi i tworzy się jej warkocz np. Kometa Haleya
- planety- ciała niebieskie krążące po orbicie wokół słońca, nie mają źródła światła, świecą światłem odbitym np. Ziemia
Księżyc wykonuje także ruch wirowy, ale z powierzchni ziemi widoczna jest tylko jedna strona księżyca dlatego, że ruch wirowy i obrotowy trwa tyle samo
Ruch obrotowy Ziemi
Zaćmienie księżyca- może nastąpić tylko wtedy gdy Księżyc jest w pełni a ustawienie jakie jest to: Słonce, Ziemia, Księżyc
Ruch obiegowy– jest to ruch ziemi wokół słońca, odbywa się po elipsie w ruchu przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Czas trwania to 365 dni 5 godzin 49 minut.
Pory roku– istnienie pór roku wynika z ruchu obiegowego ziemi wokół słońca oraz specyficznego ustawienia osi ziemskiej względem orbity. Oś ziemska nachylona jest pod kątem 66,5’ do orbity oraz zachowuje mniej więcej stały kierunek w przestrzeni. Takim sposobem raz silniej oświetlona jest półkula północna a raz południowa.
Kalendarz współczesny- kalendarz, z którego korzystamy pochodzi od kalendarza Rzymskiego (został on zreformowany przez Juliusza Cezara i na jego cześć został nazwany Juliańskim). Pełną zmianę pór roku w tym kalendarzu przesunięto (zaokrąglono) do 365 dni i 6 godzin. Latami przestępnymi Kalendarz Juliański zreformował papież Grzegorz XIII i Nawego cześć nazwano go Gregoriańskim. W tym kalendarzu lata przestępne to lata podzielne przez 4 a z pełnych setek muszą być podzielne przez 400. Gregoriański jest to kalendarz obowiązujący na Ziemi.
Czas urzędowy- jest to czas umowny ustalany przez władze danego kraju. W Polsce jest latem czasem urzędowym czas wschodnioeuropejski w zimą czas środkowoeuropejski.
Granica zmiany daty– zawsze wcześniejsza data jest na zachodzie
Długość geograficzna- λ (lambda) jest to kąt zawarty między płaszczyzną południka przechodzącego przez daną miejscowość, której położenie określamy a płaszczyzna południka 0`. Długość wyrażana jest w stopniach od 0° do 180° na wschód E i na zachód W. południki wskazują północ N i południe S.
Atmosfera i klimat
Atmosfera– jest to gazowa powłoka otaczająca Ziemię i wędrująca razem z nią w przestrzeni kosmicznej
Budowa atmosfery:
Troposfera– (tropo z grec. Zwrot, obrót) jest to najbardziej ruchliwa warstwa w atmosferze, spowodowane jest to różnicą temperatur i ciśnień.
1. Miąszość atmosfery wynosi od 7-18km, spowodowane jest to siłą dośrodkową ziemi.
2. Jest tu skupione prawie całe powietrze 4/5
3. Zachodzą tu wszystkie zjawiska pogodowe
4. Wraz z wysokością temperatura maleje. W powietrzu wilgotnym o 0,6°/100m (gradient wilgotnoadiabatyczny) w powietrzu suchym o 1°/100m (gradient suchoadiabatyczny)
Stratosfera- dzieli się na dwie warstwy: w dolnej temperatura jest stała a w górnej rośnie (ozonosfera-warstwa chroniąca przed promieniami UV).
- warstwa mało ruchliwa
- temperatura rośnie wraz z wysokością
- ruchy poziome
geograficzny rozkład opadów:
a) strefa równikowa-powyżej 1000mm opadów/roczna. Opady konwencyjne w stronę równi nazywamy deszczem zenitalnym. Opad deszczowy rozłożony równomiernie w ciągu roku a trochę wyższe jesienią i wiosną (słońce jest wtedy w zenicie)
b) Azja teren monsunowy-opady powyżej 1000mm, rozłożone nierównomiernie: latem bardzo wysokie; zimą bardzo niskie)
c) strefa umiarkowana-250-1000mm: w klimacie morskim dominuje opad zimowy a w klimacie kontynentalnym dominuje opad letni.
d) strefa okołobiegunowa- opady poniżej 250mm, rozłożone równomiernie w ciągu roku; opad śniegu, bardzo niskie temperatury
e) strefa zwrotnikowa– najniższe opady na ziemi poniżej 250mm dlatego, że jest tam strefa wyżu, silne stępujące ruchy powietrza utrudniają dostanie się jader kontensacji do atmosfery i tworzenie chmur.
Wartości ekstremalne opadów
a) najwyższe opady zanotowano w Czerapundżi u podnóża Himalajów 20 tys. mm. przyczyny:
– opad orograficzny
– dowietrzna strona Himalajów
– monsun letni
– wzdłuż wybrzeża płynie ciepły prąd morski (monsunowy)
b) najniższe opady na ziemi zanotowano w Arica i Antofagasta oraz pustynia Atakama 0,2 mm. Przyczyny:
– leżą w cieniu opadowym Andów
– obszar znajduje się na zwrotniku koziorożca, na którym jest silny zstępujący ruch powierza, utrudnia on dostanie się jąder kondensacji do atmosfery i tworzenie chmur
– wzdłuż wybrzeża płynie zimny prąd morski Peruwiański, który dodatkowo osusza ten teren (mniejsze parowanie, utrudniona konwekcja)